Jak rozpoznać osobowość masochistyczną u bliskiej osoby?

Rozpoznanie osobowości masochistycznej u bliskiej osoby może być trudne, ponieważ objawy tego zaburzenia często mieszają się z innymi problemami emocjonalnymi. Osobowość masochistyczna to zaburzenie, gdzie dominują cechy nieustannego cierpienia, samoponiżania, samoniszczących zachowań oraz skłonności do samotortur, przy czym osoba wydaje się potrzebować cierpienia i może również „torturować” innych swoim cierpieniem [1]. Kluczowe jest wczesne zauważenie charakterystycznych wzorców zachowań, aby móc udzielić odpowiedniej pomocy.

Podstawowe cechy osobowości masochistycznej

Główne cechy masochizmu to samoponiżanie się, tłumiona agresja, lęk przed odrzuceniem oraz izolacją, a także poczucie winy związane z separacją [1]. Osoba z taką osobowością charakteryzuje się poczuciem bycia potrzebującym, małowartościowym i przekonaniem o byciu niesłusznie cierpiącym, prześladowanym bez własnej winy [2].

Osobowość masochistyczna często łączy się z cechami depresyjnymi, jak głębokie poczucie winy, smutek, ale także złości i oburzenia [2]. Ta dwubiegunowość emocjonalna stanowi charakterystyczny element, który może pomóc w identyfikacji zaburzenia. Osoba z taką osobowością może z jednej strony odczuwać głęboki smutek i poczucie winy, a z drugiej – złościć się na otoczenie, przekładając na innych swoje negatywne emocje [2].

Mechanizmy obejmują tłumienie własnej agresji i kierowanie dobrze ukrytej złości na innych jako obronę przed doświadczanym cierpieniem i poczuciem małowartościowości [2]. Ten paradoks sprawia, że osoba masochistyczna staje się jednocześnie ofiarą i sprawcą w relacjach interpersonalnych.

Zachowania w relacjach interpersonalnych

W relacjach bliskich charakterystyczne jest szukanie tożsamości przez zlewanie się z drugim człowiekiem i utrzymywanie często sztywnego dystansu z obawy przed utratą autonomii [1]. Ta sprzeczność powoduje, że osoba masochistyczna może być jednocześnie bardzo zależna od partnera, ale też utrzymywać emocjonalny dystans.

W relacjach interpersonalnych masochista często podtrzymuje rolę ofiary i oczekuje niezrozumienia, co potęguje izolację i utrwala negatywne schematy zachowania [2][1]. Taki wzorzec sprawia, że bliska osoba może czuć się bezradna i sfrustrowana, nie wiedząc, jak pomóc.

Charakterystyczne jest również eksponowanie cierpienia jako podstawy budowania własnej wartości [2]. Osoba masochistyczna może nieustannie opowiadać o swoich problemach, cierpieniu i niesprawiedliwościach, jakie ją spotykają, oczekując współczucia i potwierdzenia swojej roli ofiary.

Mechanizmy psychologiczne w tle

Proces powstawania osobowości masochistycznej może wiązać się z niedorozwojem stabilnego poczucia własnej tożsamości (self), co powoduje deficyty w samookreśleniu i zależność od drugiej osoby do potwierdzenia własnego istnienia [1]. Ten mechanizm sprawia, że osoba masochistyczna potrzebuje ciągłego potwierdzenia ze strony innych, ale jednocześnie odrzuca pozytywne komunikaty.

Komponenty składowe osobowości masochistycznej to cierpienie emocjonalne, potrzeba upokorzenia i samokarania, co sprowadza się do paradoksalnego radzenia sobie z własnym poczuciem wartości przez negatywne przeżycia. Ta wewnętrzna sprzeczność powoduje, że osoba może świadomie lub nieświadomie sabotować własne sukcesy i szczęśliwe momenty.

Istotne jest zrozumienie, że samoponiżanie się i przerzucanie poczucia winy na innych stanowi mechanizm obronny przed głębszym bólem emocjonalnym [2]. Osoba masochistyczna używa tych strategii, aby poradzić sobie z podstawowymi lękami przed odrzuceniem i porzuceniem.

Różnica między masochizmem seksualnym a osobowością masochistyczną

Ważne jest rozróżnienie między osobowością masochistyczną a masochizmem seksualnym. Masochizm seksualny to specyficzna forma masochizmu manifestująca się poprzez działania związane z bólem, upokorzeniem i fizycznymi praktykami, które muszą utrzymywać się co najmniej 6 miesięcy, aby można było postawić diagnozę zgodnie z DSM-5 [3].

W klasyfikacji DSM-5 dla masochizmu seksualnego konieczne jest utrzymywanie się wyraźnych fantazji lub zachowań masochistycznych przez co najmniej 6 miesięcy, wraz ze znaczącymi trudnościami w funkcjonowaniu społecznym lub osobistym [3]. Ta forma masochizmu koncentruje się na sferze seksualnej, podczas gdy osobowość masochistyczna dotyczy szerszego spektrum zachowań i postaw życiowych.

Obserwowalne sygnały ostrzegawcze

Rozpoznanie osobowości masochistycznej wymaga obserwacji długoterminowych wzorców zachowań. Kluczowe sygnały obejmują konsekwentne samoponiżanie się, nieustanne koncentrowanie się na własnym cierpieniu oraz tendencję do odrzucania pomocy i pozytywnych rozwiązań.

Charakterystyczne jest również systematyczne podważanie własnych osiągnięć i koncentrowanie się na porażkach. Osoba masochistyczna może regularnie podkreślać swoje błędy, wady i niepowodzenia, ignorując jednocześnie sukcesy i pozytywne aspekty swojego życia.

Innym istotnym sygnałem jest skłonność do pozostawania w szkodliwych relacjach lub sytuacjach, mimo dostępności lepszych alternatyw. Osoba masochistyczna może świadomie wybierać trudniejsze ścieżki lub partnerów, którzy nie traktują jej dobrze.

Wpływ na otoczenie i bliskich

Osobowość masochistyczna wywiera znaczący wpływ na najbliższe otoczenie. Rodzina i przyjaciele mogą odczuwać frustrację z powodu ciągłego koncentrowania się na problemach i odrzucania oferowanej pomocy. Może to prowadzić do wyczerpania emocjonalnego osób wspierających.

Charakterystyczne jest również to, że osoba masochistyczna może „torturować” innych swoim cierpieniem [1], co oznacza używanie własnego bólu jako narzędzia manipulacji lub kontroli w relacjach. Taki wzorzec może prowadzić do powstania toksycznych dynamik w rodzinie lub związku.

Bliscy mogą doświadczać poczucia winy, gdy nie potrafią pomóc lub gdy próbują ustanowić granice. Osoba masochistyczna może interpretować takie działania jako kolejny dowód na swoją wartość i niezrozumienie ze strony otoczenia.

Strategie radzenia sobie i wsparcia

Rozpoznanie osobowości masochistycznej u bliskiej osoby wymaga delikatnego podejścia i profesjonalnego wsparcia. Ważne jest zrozumienie, że bezpośrednia konfrontacja z zachowaniami masochistycznymi może prowadzić do wzmocnienia wzorców obronnych i większej izolacji.

Kluczowe jest zachowanie empatii przy jednoczesnym ustanawianiu zdrowych granic. Bliscy powinni oferować wsparcie, ale nie pozwalać na manipulowanie swoimi emocjami przez cierpienie drugiej osoby. Oznacza to uczenie się odmowy uczestnictwa w destrukcyjnych wzorcach komunikacji.

Zachęcanie do profesjonalnej pomocy psychologicznej lub psychoterapeutycznej stanowi najważniejszy krok w procesie zdrowienia. Terapia może pomóc w rozwiązaniu podstawowych problemów związanych z tożsamością i mechanizmami obronnymi, które leżą u podstaw osobowości masochistycznej.

Wsparcie grupy terapeutycznej lub grup wsparcia może również okazać się pomocne, zarówno dla osoby z zaburzeniem, jak i dla jej bliskich. Dzielenie się doświadczeniami z innymi, którzy przechodzą podobne sytuacje, może dostarczyć cennych wskazówek i zmniejszyć poczucie izolacji.

Źródła:

[1] https://www.pcts.com.pl/charakter-a-symbiotyczne-i-masochistyczne-zaburzenia-osobowosci-psychoterapia
[2] https://psycholog-gliwice.com/o-osobowosci-osobowosc-masochistyczna/
[3] https://www.medicover.pl/zdrowie/seks/masochizm/