Jak rozpoznać objawy dwubiegunowości u siebie lub bliskich?

Choroba afektywna dwubiegunowa (ChAD) objawia się naprzemiennymi epizodami podwyższonego i obniżonego nastroju, których kluczowym wyróżnikiem są gwałtowne zmiany samopoczucia i funkcjonowania. Szybkie rozpoznanie tych objawów ma istotne znaczenie dla skutecznego leczenia i zapobiegania powikłaniom – zarówno u siebie, jak i u bliskich osób^[2][3][4].

Najważniejsze cechy i mechanizmy choroby afektywnej dwubiegunowej

ChAD charakteryzuje się dwufazowością, czyli występowaniem naprzemiennych epizodów manii (lub hipomanii) i depresji. Pomiędzy epizodami mogą występować okresy remisji, kiedy objawy ustępują lub są bardzo słabe, jednak choroba nie zanika^[3][6]. Często u jednej osoby pojawia się więcej epizodów depresyjnych niż maniakalnych^[3].

W trakcie epizodów chory ma wyraźnie zmienioną aktywność, nastrój i energię – od nadmiernego pobudzenia do silnego zahamowania. Procesy te są napędzane zarówno przez czynniki biologiczne, jak i psychospołeczne, a zwyczajne stresory życiowe mogą uwidaczniać objawy, zwłaszcza u osób predysponowanych genetycznie^[3][4].

Objawy manii i hipomanii – jak je rozpoznać?

Epizod manii wyróżniają:

• Podwyższony, euforyczny lub drażliwy nastrój utrzymujący się przez większość dnia, minimum tydzień
• Nadmierna energia i aktywność, impulsywność, szybkie tempo mówienia, gonitwa myśli
• Zmniejszona potrzeba snu – osoby mogą spać znacznie mniej bez poczucia zmęczenia
• Wzmożona impulsywność, skłonność do podejmowania ryzykownych decyzji, nieplanowane wydatki, lekkomyślne działania

W przebiegu hipomanii objawy mają niższe nasilenie i rzadko prowadzą do poważnych problemów w funkcjonowaniu zawodowym lub społecznym^[2][3][5]. Otoczenie jednak może dostrzegać zmiany w zachowaniu: nadmierną gadatliwość, zwiększoną produktywność czy drażliwość^[3].

Objawy depresji w ChAD

Epizod depresyjny przebiega z:

• Intensywnym smutkiem, uczuciem pustki, apatią
• Utrata zainteresowań, wyraźne wycofanie się z życia rodzinnego czy społecznego
• Obniżona samoocena, poczucie winy, myśli rezygnacyjne, nierzadko samobójcze
• Zaburzenia snu i apetytu – bezsenność lub nadmierna senność, brak apetytu lub przejadanie się

To właśnie dominacja objawów depresyjnych bywa przyczyną częstej błędnej diagnozy ChAD jako depresji jednobiegunowej^[1][2][9]. Objawy depresji są zwykle dłuższe i bardziej przewlekłe niż epizody manii^[3].

Epizody mieszane i nietypowe objawy

Epizody mieszane łączą symptomy manii oraz depresji – energiczność i pobudzenie psychoruchowe współistnieją z obniżonym nastrojem, poczuciem bezsensu czy myślami samobójczymi. To szczególnie niebezpieczne okresy, w których ryzyko nieprzewidywalnych zachowań jest podwyższone^[3].

Wczesne objawy choroby są subtelne i mogą manifestować się jako:

• Niewielkie wahania nastroju
• Trudności z zasypianiem lub przebudzenia
• Zmiany apetytu i spadki energii
• Zwiększony niepokój, drażliwość^[1]

Często są pomijane lub bagatelizowane zarówno przez osobę chorą, jak i bliskich^[1].

Rozpoznanie choroby afektywnej dwubiegunowej – na co uważać?

Diagnoza ChAD wymaga pełnego rozpoznania zarówno epizodów depresyjnych, jak i maniakalnych/hipomaniakalnych. Kluczowe jest szczegółowe zebranie wywiadu oraz analiza, czy kiedykolwiek w przeszłości wystąpiły nietypowe okresy nadmiernej aktywności, impulsywności lub ograniczonej potrzeby snu^[1][3].

Wczesne fazy choroby są często mylone z depresją jednobiegunową, zaburzeniem lękowym, a u dzieci – z ADHD^[1][4]. Szczególnie u najmłodszych objawy mogą obejmować drażliwość, wybuchy złości, trudności z koncentracją, skłonność do buntu lub agresji^[4].

W przypadku nawet pojedynczych podejrzanych objawów warto zwrócić się o konsultację psychiatryczną, ponieważ wczesna diagnoza i leczenie znacząco poprawiają rokowanie i jakość życia^[1][2].

Leczenie i rola psychoedukacji

Leczenie ChAD opiera się na farmakoterapii (stabilizatory nastroju, leki przeciwdepresyjne), wsparciu psychologicznym i stałej psychoedukacji pacjentów oraz bliskich^[2][4]. Nawet w okresach remisji, kiedy objawy niemal całkowicie ustępują, nie należy przerywać leczenia ani rezygnować z wizyt kontrolnych^[2].

Psychoedukacja zmniejsza ryzyko nawrotów, poprawia współpracę z zespołem medycznym i ułatwia efektywność długoterminowego leczenia. Zaangażowanie rodziny ma tu ogromne znaczenie, bo wspiera chorego w zachowaniu regularności leczenia i monitorowaniu niepokojących zmian w zachowaniu^[2][3].

Podsumowanie: kiedy warto zasięgnąć pomocy?

Sygnały ostrzegawcze, takie jak naprzemienne okresy podwyższonego i obniżonego nastroju, drażliwość, wybuchy gniewu, okresowa nadmierna energiczność lub apatia oraz zmiany snu i apetytu powinny być impulsem do konsultacji specjalistycznej^[2][3][5].

ChAD dotyka ok. 1–2% populacji światowej. Nieleczona może prowadzić do poważnych zaburzeń w funkcjonowaniu i znacząco zwiększyć ryzyko samobójstw, dlatego tak istotna jest czujność wobec własnych lub cudzych objawów oraz szybkie uzyskanie profesjonalnego wsparcia^[3][4][9].

Źródła:

1. https://www.medonet.pl/psyche/zaburzenia-psychiczne,choroba-dwubiegunowa—objawy–jak-zachowuje-sie-czlowiek-z-choroba-dwubiegunowa-,artykul,47767898.html
2. https://www.medicover.pl/zdrowie/psychiczne/choroba-dwubiegunowa/
3. https://www.aptekarosa.pl/blog/article/340-czym-jest-choroba-afektywna-dwubiegunowa-i-jak-sie-objawia.html
4. https://www.doz.pl/czytelnia/a13145-Choroba_afektywna_dwubiegunowa_ChAD__objawy_przyczyny_leczenie
5. http://pacjent.gov.pl/aktualnosc/choroba-afektywna-dwubiegunowa-jak-ja-rozpoznac
6. https://www.damian.pl/zdrowie-psychiczne/choroba-afektywna-dwubiegunowa/
7. https://gemini.pl/poradnik/zdrowie/choroba-afektywna-dwubiegunowa-czym-sie-objawia/
8. https://pl.wikipedia.org/wiki/Zaburzenia_afektywne_dwubiegunowe
9. https://polmed.pl/zdrowie/choroba-afektywna-dwubiegunowa-chad-typy-objawy-leczenie/
10. https://niewidacpomnie.org/2024/03/30/choroba-afektywna-dwubiegunowa-objawy-diagnoza-leczenie/