Jak rozpoznać chorobę dwubiegunową u dzieci i kiedy szukać pomocy?

Choroba dwubiegunowa u dzieci to poważne zaburzenie nastroju, które objawia się naprzemiennym występowaniem epizodów manii i depresji, z okresami prawidłowego funkcjonowania lub bez nich. U najmłodszych jej obraz jest inny niż u dorosłych, przez co rozpoznanie jest szczególnie trudne i wymaga czujności ze strony rodziców oraz opiekunów^[1][3].

Jak rozpoznać chorobę dwubiegunową u dzieci?

Rozpoznanie choroby afektywnej dwubiegunowej u dzieci opiera się przede wszystkim na zaobserwowaniu przynajmniej jednego epizodu maniakalnego lub hipomaniakalnego, któremu mogą towarzyszyć epizody depresji lub mieszane^[2][3]. Charakterystyczne są wyraźne, znaczące zmiany nastroju i zachowania, które utrzymują się przez co najmniej kilka dni i istotnie utrudniają codzienne funkcjonowanie dziecka^[2].

U dzieci przebieg choroby często jest bardziej przewlekły niż u dorosłych, a zmiany faz mogą być bardzo szybkie — nawet ponad cztery epizody rocznie lub częściej niż raz w miesiącu^[3]. Ważną cechą jest występowanie zarówno objawów psychicznych (jak drażliwość, nadmierna pewność siebie, gonitwa myśli), jak i fizycznych (impulsywność, zmniejszone zapotrzebowanie na sen, gadatliwość)^[2][3].

Wyzwaniem dla rodziców i specjalistów jest podobieństwo objawów ChAD do ADHD. Drażliwość, agresja, impulsywność czy trudności w koncentracji nakładają się na obraz zespołu nadpobudliwości psychoruchowej. Aż 90% dzieci z ChAD spełnia kryteria ADHD, jednak tylko około 20% dzieci z ADHD spełnia kryteria ChAD^[1][4]. Właściwe rozpoznanie wymaga więc szczegółowej i dłuższej obserwacji objawów oraz wyodrębnienia faz maniakalnych i depresyjnych typowych dla choroby dwubiegunowej^[3][4].

Najważniejsze objawy i ich specyfika u dzieci

Epizod manii u dziecka obejmuje zarówno zmiany psychiczne, jak euforia, znaczna drażliwość, przyspieszony tok myślenia, nadmierna pewność siebie, jak i zmiany fizyczne: bezsenność, pobudzenie ruchowe, gadatliwość oraz impulsywność. U dzieci jednak dominować mogą drażliwość i wybuchy złości, często bardziej niż klasyczna euforia^[2][3].

Niebagatelne znaczenie mają epizody mieszane, czyli jednoczesne występowanie objawów manii i depresji, które są zauważalnie częstsze wśród dzieci niż dorosłych. Taki obraz kliniczny jeszcze bardziej komplikuje diagnostykę i często prowadzi do przewlekłego przebiegu choroby bez wyraźnych okresów poprawy^[3].

Szybkie i bardzo szybkie zmiany faz — charakterystyczne dla dzieci z ChAD — oznaczają częstsze przejścia między maniakalnymi, depresyjnymi oraz mieszanymi epizodami, nawet kilkukrotnie w ciągu jednego miesiąca. To wyróżnia dziecięcą odmianę choroby na tle postaci dorosłych, gdzie fazy zwykle są dłuższe^[3].

Depresja w przebiegu ChAD u dzieci manifestuje się długotrwałym spadkiem nastroju, obniżeniem energii, apatią oraz trudnościami w codziennej aktywności. Jednak ze względu na zmienność faz i możliwość występowania nawet w ciągu kilku dni, objawy depresyjne mogą być okresowe, co dodatkowo utrudnia ich wyodrębnienie^[1][3].

Jak odróżnić objawy choroby dwubiegunowej od ADHD?

Punkt wspólny między ChAD a ADHD to objawy takie jak drażliwość, impulsywność, problemy z koncentracją, agresja czy pobudzenie ruchowe. Jednakże, dla choroby dwubiegunowej bardziej charakterystyczne są wyraźne i dłuższe epizody związane ze zmianą nastroju: manii lub depresji, utrzymujące się przynajmniej kilka dni i wpływające na normalne funkcjonowanie dziecka^[1][4].

W praktyce aż 90% dzieci z ChAD spełnia także kryteria ADHD, natomiast tylko ok. 20% dzieci z ADHD prezentuje objawy wskazujące na chorobę dwubiegunową^[4]. Kluczowym elementem diagnostycznym staje się więc dokładna obserwacja przewlekłości i naprzemienności epizodów oraz identyfikacja typowych dla ChAD zmian faz i objawów psychicznych oraz behawioralnych^[3].

Kiedy należy szukać pomocy?

Po pomoc specjalisty trzeba sięgnąć, gdy rodzic lub opiekun zaobserwuje u dziecka utrzymujące się kilka dni lub często nawracające nagłe zmiany nastroju, wybuchy złości, agresję, pogorszenie koncentracji, impulsywność czy inne nietypowe zachowania, które istotnie zaburzają codzienne funkcjonowanie dziecka w szkole, domu czy środowisku rówieśniczym^[1][3].

Niepokojący sygnał stanowi wystąpienie przynajmniej dwóch nawrotów zaburzenia w krótkim czasie (przy czym co najmniej jeden to epizod manii lub hipomanii) lub bardzo szybkie przejścia między epizodami nastroju — więcej niż cztery fazy w roku lub zmiany nawet co miesiąc^[3].

Diagnoza i leczenie wymagają udziału specjalisty psychiatry dziecięcego, ponieważ tylko kompleksowa, długofalowa obserwacja i analiza objawów pozwala odróżnić chorobę dwubiegunową od innych zaburzeń oraz dobrać odpowiednie leczenie i wsparcie, które poprawi jakość życia dziecka i jego rodziny^[3][4].

Podsumowanie kluczowych informacji

Choroba dwubiegunowa u dzieci to przewlekłe zaburzenie nastroju, objawiające się naprzemiennymi i szybkimi zmianami między epizodami manii, depresji oraz mieszanymi, z dużą dynamiką i częstotliwością zmian nastroju. Objawy nakładają się na ADHD i wymagają szczegółowej obserwacji oraz profesjonalnej diagnostyki dla ich prawidłowego odróżnienia^[1][3][4].

W przypadku zauważenia opisanych objawów należy niezwłocznie skonsultować się z lekarzem, gdyż wczesna diagnoza i odpowiednie leczenie umożliwiają lepsze radzenie sobie z chorobą oraz poprawę funkcjonowania dziecka i jego otoczenia^[3].

Źródła:

• [1] https://www.doz.pl/czytelnia/a13145-Choroba_afektywna_dwubiegunowa_ChAD__objawy_przyczyny_leczenie
• [2] https://www.rcpsych.ac.uk/mental-health/translations/polish/bipolar-disorder-in-children-and-young-people
• [3] https://www.mp.pl/pacjent/pediatria/choroby/psychiatria/82546,choroba-afektywna-dwubiegunowa-u-dzieci-i-mlodziezy
• [4] https://www.poradnia-psyche.pl/blog/choroba-afektywna-dwubiegunowa-u-dzieci