Psychoterapia — to leczenie rozmową i jest to najkrótsza i najprostsza definicja, o której kiedykolwiek słyszałam.
Psychoterapia jest leczeniem
Zastanówmy się nad znaczeniem słowa „leczenie”. Leczymy coś, co nie jest zdrowe, co sprawia człowiekowi cierpienie. Lekarz nie powinien leczyć zdrowej nogi, byłoby to działaniem nieetycznym. Złamana noga — to zupełnie co innego i leczenie w tej sytuacji jest wskazane. Psychoterapia kieruje się podobnymi założeniami: jest od leczenia złamanych serc, zamrożonych dusz, psychicznych ran. Nie leczy ludzi zdrowych, pogodnych i zadowolonych ze swojego życia. Jest dla osób cierpiących, które chcą odzyskać sprawczość i wydostać się z otchłani smutku, żalu, wściekłości i lęku. Ludzkie cierpienie ma różne oblicza, źródła i następstwa, ale na szczęście każdy rodzaj udręki nadaje się do leczenia. Jest to najbardziej podstawowe zadanie psychoterapii — niesienie ulgi w cierpieniu.
Psychoterapia jest rozmową, ale nie przyjaźnią
Psychoterapia nie jest zwykłą rozmową i od innej relacji przede wszystkim różni się tym, że z góry wiadomo, że kiedyś się zakończy. Nie jest to również ograniczona w czasie przyjaźń, gdyż w przyjaźni obie strony biorą i dają mniej więcej w zrównoważony sposób. Przyjacielowi oferujemy swoją uwagę, zainteresowanie, troskę. Jesteśmy otwarci na jego wewnętrzny świat, współodczuwamy z nim, wspieramy, wysłuchujemy trudnych historii. Nasz przyjaciel odwdzięczy się tym samym: jego obecność zagłuszy nasz lęk i samotność, a poświęcona uwaga sprawi, że poczujemy się zauważeni.
W relacji terapeutycznej natomiast nie będziemy słuchać historii specjalisty, nie musimy go wspierać, ani zajmować się jego problemami. Jest po to, aby całkowicie skoncentrować się na kliencie i poświęcić mu całą swoją uwagę, wiedzę i zaangażowanie. Nie robi tego charytatywnie i za swój wysiłek jest wynagradzany przez klienta. Jak widać, nie jest to relacja równorzędna, jak w przyjaźni, pomimo tego, że każda ze stron również czerpie z niej korzyści.
Nie róbmy z przyjaciół psychoterapeutów
Żaden przyjaciel nie byłby w stanie znieść relacji, w której musi zapomnieć o sobie i całkowicie poświęcić się potrzebom innego człowieka. Nie umiałby przyjmować tych wszystkich trudnych i intensywnych emocji, którymi są przepełnione gabinety terapeutyczne. Nie wiedziałby, jak skutecznie przynosić ulgę w cierpieniu i przy tym samemu nie popaść w bezradność lub przygnębienie. Psychoterapeuta musiał przejść wieloletnie szkolenie, terapię własną, poświęcić niezliczoną ilość godzin na czytanie, sprawdzanie i uczenie się. Każde jego pytanie musi mieć cel i sens, każda jego interpretacja powinna być przemyślana i wypowiedziana w troskliwy i nie oceniający sposób, nie powinien nas zawieść, zranić, zostawić — nie da się tego wymagać od przyjaciela.
Na czym polega psychoterapia?
Im bardziej człowiek jest szczery wobec siebie, tym bardziej satysfakcjonujące jest jego życie. Z różnych powodów boimy się tego, co skrywa nasze wnętrze. Często nie akceptujemy naturalnych, ale niechcianych uczuć takich zawiść, pogarda lub nienawiść, i próbujemy od nich uciec lub upchnąć je na samo dno naszej świadomości. W ten sposób coraz bardziej oddalamy się od tego, kim jesteśmy, aby ostatecznie zupełnie porzucić samych siebie. W momencie terapii mamy wybór: stawić czoła temu, co kryje nasze wnętrze lub uciekać od tego, kim jesteśmy. Musimy jednak pamiętać, że ucieczka od naszego życia wewnętrznego powoduje cierpienie.
Zadaniem psychoterapeuty jest pokazanie, jak ktoś wyrządza sobie krzywdę. W trakcie psychoterapii powinny być także rozwijana umiejętność przyznawania się do tego, co nieświadome, a co z bólem i trudem w sobie dostrzegamy. Wtedy uda się to cierpienie zakończyć.
Co łączy wszystkie podejścia w psychoterapii?
Nie ważne o jakim nurcie mówimy, psychoterapeuci wszystkich znaczących modalności zgadzają się co do mechanizmu powstawania cierpienia psychicznego. A dzieje się to mniej więcej tak: w umyśle człowieka powstaje pewien „zapis”, który jest odpowiedzą na powtarzające się w przeszłości sytuacje. Załóżmy, że notorycznie karcony za przejawy swojej złości chłopiec w końcu stał się uległym i posłusznym dzieckiem. W jego umyśle pojawił się neurologiczno-psychologiczny „zapis”, który jest rozumiany przez chłopca mniej więcej następująco: Mogę uzyskać przychylność ze strony innych osób jeżeli będę uległy i posłuszny.
Ten schemat pojawił się w dzieciństwie i był wielokrotnie powtarzany, w związku z czym się utrwalił. Na ten moment była to działająca strategia, gdyż dziecko jest zależne od opiekunów i zrobi wiele, aby dorośli je zaakceptowali. Mały człowiek potrafi więc dostosować się do środowiska swoim kosztem (w tym przypadku rezygnując z doświadczania swojej agresywności). W dorosłości okazuje się jednak, że ta strategia przestała być skuteczna, gdyż kiedyś uległy i posłuszny chłopiec stał się niepotrafiącym korzystać ze swoich zasobów agresji mężczyzną. W pracy i relacjach z kobietami wciąż jest uległym i posłusznym chłopcem, co sprawia, że nie czuje się mężczyzną i sobą pogardza (wynikające z „zapisu„ cierpienie). Właśnie z tym problemem zgłosi się do psychoterapeuty.
Podsumowując: w związku z niesprzyjającymi okolicznościami, w których dorastał człowiek, w jego umyśle pojawiają pewne „zapisy”. W dorosłych relacjach taka osoba wciąż posługuje się nimi, co rzutuje na jego sposób widzenia i przeżywania świata. Można powiedzieć, że wciąż używa tego, co już dawno straciło na aktualności i nie jest przystosowawcze. W tym sensie człowiek staje się ofiarą własnych nieadekwatnych „zapisów”.
Nurty w psychoterapii
Obecnie istnieje ponad 200 nurtów w psychoterapii, ale nie wszystkie są sprawdzone i skuteczne. Wymienię tylko te podejścia, co do skuteczności których nie ma wątpliwości. Zgłaszając się na psychoterapię, najprawdopodobniej traficie do terapeuty pracującego w jednym z tych podejść.
- Psychoterapia psychodynamiczna i psychoanaliza
- Psychoterapia poznawczo-behawioralna (CBT)
- Psychoterapia systemowa
- Psychoterapia egzystencjalna i humanistyczna
Formy psychoterapii
| Psychoterapia indywidualna | Psychoterapia grupowa | Psychoterapia par | |
|---|---|---|---|
| ilość uczestników | 1 osoba | 5-10 osób | 2 osoby |
| ilość terapeutów | 1 osoba | 2 osoby (rzadziej 1) | 1 osoba (rzadziej 2) |
| czas trwania | krótkoterminowa lub długoterminowa | krótkoterminowa lub długoterminowa | raczej krótkoterminowa |
| Co jest w centrum uwagi (pod względem relacyjnym) | Skupia się na relacji klienta i terapeuty. Problemy klienta są przepracowywane w oparciu o sojusz, który umacnia się wraz z czasem trwania terapii | Skupia się na relacjach uczetsników grupy między sobą, co staje się najważniejszym motorem zmiany | Skupia się na relacji dwóch osób, które chcą pracować nad wspólnymi celami |
| Rola terapeuty | Terapeuta jest aktywnym uczestnikiem sesji. Nie tylko słucha i obserwuje, ale także naprowadza, zaciekawia, tłumaczy, dopytuje | Terapeuci są aktywnymi obserwatorami grupy. Ich celem jest stworzenie bezpiecznego środowiska, w którym każdy uczestnik miałby szansę na rozwój | Terapeuta staje się obserwatorem relacji dwóch osób. Na jego oczach rozgrywają się sceny z bierzącego życia pary. Terapeuta używa swojej wiedzy i wyciąga wnioski z obserwacji, aby pomóc parze w poprawieniu ich relacji |
| Mocne strony | Klinet dostaje całą uwagę terapeuty i może bezpośrednio doświadczać swojego sposobu komunikacji ze znaczącymi osobami z jego życia (zazwyczaj rodzice). W terapii indywidualnej klient skupia się na swoim świecie wewnętrznym, zagłębia się w jego nieświadome aspekty i próbuje lepiej zrozumieć sposoby własnego postępowania | Grupa pełni rolę społecznego laboratorium, gdzie uczestnicy mogą dowiedzieć się cennych informacji o sobie, w tym sposobie nawiązaywania kontaktów i postrzeganiu siebie przez innych. Zalecana jest przede wszytkim osobom, które chcą nauczyć się budować bardziej satysfakcjonujące związki | Relacja pary rozwija się dosłownie na oczach terapeuty, który, widząc co się dzieje, koryguje sposób komunikowania się klientów. Jest w pewnym sensie zaproszony do prywatnego świata pary, która już w trakcie sesji pracuje bezpośrednio nad swoją relacją |
Psychoterapia psychodynamiczna i jej 6 cech
- Koncentracja na uczuciach i ich wyrażaniu
Psychoterapeuta będzie koncentrował się na przeżyciach klienta i jego świecie emocjonalnym. Będzie zachęcał do nazywania, wyrażania i świadomego odczuwania emocji.
- Eksploracja prób uniknięcia niepokojących myśli i uczuć
Psychoterapia jest procesem trudnym i destabilizującym. Zazwyczaj klient ma wobec niej ambiwalentne uczucia, w związku z czym z jednej strony chce pracować i iść do przodu, a z drugiej — usiłuje uniknąć bólu i zmian, które oferuje leczenie. Może omijać bolesne tematy, aby nie „rozdrapywać ran”, nie przekuwać zdobytej na psychoterapii wiedzy w praktykę. Mogą to być również bardzo subtelne próby pominięcia pewnych aspektów tematu, odnoszenie się do faktów, a nie emocji, skupianie się na czynnikach zewnętrznych, a nie własnym udziale w pewnych sytuacjach. Psychoterapeuta powinien zauważyć te uniki i aktywnie je eksplorować.
- Identyfikacja wzorców w działaniach pacjenta, jego myślach, uczuciach, doświadczeniach i relacjach
Często jest tak, że coś nieustannie powtarza się w naszym życiu. Tak jak gdyby istniał jakiś zaklęty krąg, który sprawiał, że za każdym razem wybieramy partnera, który nas rani i porzuca lub notorycznie bierzemy na siebie obowiązki innych, a później padamy z nóg od nadmiaru zadań. Psychoterapia pomaga zauważyć takie wzorce i pracować nad ich zmianą.
- Nacisk na minione doświadczenia
Nie chodzi o to, aby pogrążyć się w tematach dzieciństwa i tkwić tam aż do końca psychoterapii. To, że dzieciństwo nas kształtuje i ma wpływ na całe nasze życie jest czymś powszechnie znanym, choć to nie grzebanie w przeszłości pomaga klientom. Dzieciństwo klienta powinno interesować psychoterapeutę o tyle, o ile jest ono związane z obecnymi trudnościami. Jeśli przykładowo ktoś zgłasza, że bardzo boi się psów, to wtedy specjalista zapyta, czy w przeszłości były jakieś sytuacje, kiedy klient został zaatakowany przez zwierzę. Nie pyta się natomiast klienta o to, jakie miał doświadczenia ze zwierzętami, jeśli obecnie nie zgłasza takiego problemu.
- Koncentracja na doświadczeniach interpersonalnych
Relacje z innymi dają nam największą radość, ale też powodują największe cierpienie. Mówi to o tym, jak ważne dla nas są kontakty z innymi ludźmi. To, czy umiemy nawiązywać relacje, jak je budujemy oraz jak ich doświadczamy ma niewyobrażalny wpływ na nasz dobrostan psychiczny.
Ważną rolę w leczeniu odgrywa relacja z psychoterapeutą, która staje się roboczym modelem tego, jak mogą wyglądać lub wyglądały nasze relacje z innymi znaczącymi ludźmi.
- Eksploracja pragnień, marzeń i fantazji
Dzięki psychoterapii klient poznaje swój świat wewnętrzny, lepiej rozumie kim jest oraz jakie ma potrzeby. Samoświadomość i szczerość wobec siebie są bardzo ważnymi czynnikami zdrowia psychicznego. W psychoterapii dąży się do tego, aby klient był otwarty i uważny na to, co się dzieje w jego wnętrzu.
Psychoterapia jest stawaniem się sobą
Uczciwość co do własnych motywów nie przychodzi nam łatwo, ale to właśnie szczerość wobec siebie samych powoduje, że możemy prowadzić satysfakcjonujące życie. Możemy się okłamywać latami, żyć złudzeniami, upychać to, co nie jest dla nas wygodne. Nie jest łatwo przyznać się do tego, że czasami bywamy zawistni, próżni lub mściwi. Są to jednak naturalne i nieuniknione uczucia, które pojawią się w każdym z nas. Pytanie co z tym zrobimy? Będziemy oszukiwać się, mówiąc, że ta część ludzkiej natury jest nam obca lub szczerze przyznamy się do tego, że jesteśmy tylko ludźmi. Ludźmi nieidealnymi, zagubionymi, wrażliwymi i czasem bezradnymi.
Psychoterapia pomaga nam dotrzeć do siebie, zobaczyć i zrozumieć kim jesteśmy. Nie można mieć udanego życia, wciąż uciekając od własnego „ja”. Musimy w końcu odnaleźć je i stać się sobą.
Psychoterapia. Cytaty znanych psychoterapeutów
Zasadniczo uważam, że terapia powinna być ograniczona w czasie. Te wieloletnie posiedzenia, a czasem poleżenia , mają to do siebie, że trudno w ich przypadku sprawdzić, czy przynoszą korzystne efekty, albo przewidzieć, kiedy je przyniosą.
Zofia Milska-Wrzosińska
Terapia może trwać wiecznie, ale życie nie.
John Frederickson
Psychoterapia, to raczej próba zmiejszenia ograniczającego wpływu trudnyh doświadczeń z dzieciństwa, a nie forma pacyfikacji buntu społeczenego, jak czasem można usłyszeć.
Zofia Milska-Wrzosińska
W terapii zajmujemy się próbą odzyskania (a czasem uzyskania po raz pierwszy w życiu) własnego sprawstwa, wpływu. Czyli – jak ja mam się do tego, czy współodpowiadam za którąś ze swoich opresji, dlaczego ją przeżywam akurat tak, co mogę zrobić, aby ją zmniejszyć.
Zofia Milska-Wrzosińska
W terapii chodzi o to, żeby wiedzieć w miarę realnie, bo zarówno ciemne, jak i różowe okulary zniekształcają rzeczywistość. Gdy ktoś cały czas zniekształca zdarzenia i ma dostęp tylko do swojej perspektywy, zwykle dopowiada sobie czyjeś intencje i nieświadomie powtarza takie relacje, które sprawiają, że czuje się samotny, oszukany i źle potraktowany.
Anna Król-Kuczkowska
Przepracowanie traumy polega właśnie na tym, że doświadczamy czegoś, co było nie do wytrzymania, w sposób, który jest do wytrzymania, czyli w bezpiecznym środowisku,w towarzystwie osoby zapewniającej bezpieczeństwo.
Anna Król-Kuczkowska
Zdarza się, że pacjenci przychodzą z oczekiwaniem, że będą nową osobą, że się zmienią, by stać się kimś innym. Trudno wtedy nie zauważyć ogromnej pogardy i nienawiści do samego siebie, do tego, kim się jest w danej chwili, jakiejś bezrefleksyjnej chęci pozbycia się samego siebie wraz ze swoimi doświadczeniami i uczuciami.
Anna Król-Kuczkowska
Psychoterapia pozwala dotrzeć do różnych uczuć z wczesnego dziecińswa. Pomaga wydobyć te uczucia na światło dzienne, doświadczyć ich, przeżyć je i wyrazić w bezpiecznych warunkach gabinetu psychoterapeutycznego. Emocjonalne doświadczenie pomaga objąć siebie samego oraz bliskich refleksją i zrozumieniem. Daje szansę na nowe spojrzenie.
Alina Neugebauer
Jeśli chcesz dowiedzieć się więcej o psychoterapii, przeczytaj poniższe artykuły.
Dla kogo jest psychoterapia psychodynamiczna?
Polecam
„Nawet nie wiesz, jak bardzo cię kocham” – poruszający dokument Pawła Łozińskiego, który pokazuje, jak wygląda sesja terapii rodzinnej. Matka i córka spotykają się w gabinecie psychoterapeuty, aby odbudować nadszarpniętą więź.