Zaburzenia osobowości są uznawane za zaburzenia psychiczne, ale różnią się istotnie od klasycznych chorób psychicznych pod względem swojej trwałości oraz charakteru objawów[1][3][4]. Współczesne klasyfikacje medyczne obejmują zaburzenia osobowości w szerokiej kategorii zaburzeń psychicznych, jednak wyraźnie oddzielają je od chorób psychicznych, takich jak psychozy czy epizody afektywne[1][2][4]. Poniżej wyjaśniamy, czym dokładnie są zaburzenia osobowości, na czym polega ich odmienność i dlaczego nie powinny być utożsamiane z klasyczną chorobą psychiczną.
Czym są zaburzenia osobowości?
Zaburzenia osobowości to trwałe, nieelastyczne wzorce przeżywania oraz zachowania, które odbiegają od przyjętych norm społecznych i kulturowych[1][3][8]. Ich zasadniczą cechą jest głębokie zakorzenienie oraz powtarzalność nieadaptacyjnych sposobów myślenia, odczuwania i funkcjonowania w relacjach interpersonalnych[1][3][5]. Zaburzenia te manifestują się trwałymi trudnościami w nawiązywaniu i utrzymywaniu relacji społecznych, a także w radzeniu sobie z emocjami i stresem[3][8].
Osobowość każdego człowieka kształtuje się pod wpływem genetyki, wychowania i osobistych doświadczeń, a jej zaburzenia są patologicznie utrwalonymi odchyleniami tych cech od ogólnie przyjętych norm[5][6][8].
Zaburzenia osobowości a choroba psychiczna – główne różnice
Najważniejszą różnicą między zaburzeniami osobowości a klasycznymi chorobami psychicznymi jest charakter oraz przebieg tych zaburzeń[2][6].
Zaburzenia osobowości mają stabilny, przewlekły przebieg i zaczynają się zazwyczaj w okresie młodzieńczym lub wczesnej dorosłości, utrzymując się przez całe życie[1][3]. Natomiast choroby psychiczne zwykle wyróżniają się epizodycznym charakterem, ich objawy pojawiają się nagle i mogą mieć zmienne nasilenie – jak w przypadku depresji czy schizofrenii[2][4][6].
W klasyfikacjach psychiatrycznych, takich jak DSM i ICD, zaburzenia osobowości są podgrupą zaburzeń psychicznych, ale wyraźnie oddziela się je od chorób psychicznych na podstawie rodzaju objawów oraz przebiegu zaburzeń[4]. Choroby psychiczne często obejmują halucynacje, urojenia lub silne zmiany nastrojów, których nie obserwuje się typowo w zaburzeniach osobowości[1][4].
Kolejną istotną różnicą jest sposób leczenia. Przy zaburzeniach osobowości dominującą metodą jest psychoterapia, a farmakoterapia pełni rolę uzupełniającą i jest mniej skuteczna jako główna forma terapii[2][7].
Cechy charakterystyczne zaburzeń osobowości
Charakterystyczne dla zaburzeń osobowości są trwałość oraz głębokie zakorzenienie nieadaptacyjnych wzorców zachowania i przeżywania[1][3][5]. Objawiają się one ograniczoną elastycznością reakcji na sytuacje społeczne, trudnościami w relacjach międzyludzkich oraz w pojmowaniu i zarządzaniu własnymi emocjami[3][8].
Zaburzenia osobowości nie są typowymi „chorobami” w rozumieniu medycznym, lecz zaburzeniami integracji psychicznej. Ich powstanie wiąże się z trwałymi dysfunkcjami mechanizmów kształtujących osobowość: genetyką, procesami wychowawczymi i indywidualnymi doświadczeniami[6].
Do najczęstszych trudności doświadczanych przez osoby z zaburzeniami osobowości należą przewlekłe problemy w funkcjonowaniu społecznym, zawodowym i emocjonalnym[3][6]. Warto również podkreślić, że zaburzenia osobowości nierzadko współistnieją z innymi zaburzeniami psychicznymi, jednak zachowują swój odrębny, chroniczny charakter[6].
Diagnoza i leczenie
Proces diagnostyczny opiera się na ocenie utrwalonych wzorców funkcjonowania oraz wykluczaniu innych przyczyn trudności psychicznych, takich jak choroby psychiczne lub zaburzenia organiczne[8]. Rozpoznanie zaburzenia osobowości wymaga stwierdzenia obecności stałych, nieelastycznych schematów zachowania, które prowadzą do poważnych problemów w życiu codziennym i relacjach[1][3].
Terapia zaburzeń osobowości opiera się przede wszystkim na długoterminowej psychoterapii, która pozwala na stopniową zmianę nieadaptacyjnych wzorców myślenia i funkcjonowania[2][7]. Farmakoterapia stosowana jest wspomagająco – głównie w sytuacjach współwystępowania innych zaburzeń psychicznych lub objawów nasilonego lęku, depresji czy impulsywności[2][7].
Powszechność i typy zaburzeń osobowości
Szacuje się, że zaburzenia osobowości występują nawet u 10% populacji, choć skala ta zależy od kryteriów diagnostycznych i określonej populacji badanej[3][9]. Zaburzenia pojawiają się zazwyczaj przed 20 rokiem życia i cechują się trwałością przez lata[1][3].
Wyróżnia się kilka głównych typów zaburzeń osobowości. Każdy z nich charakteryzuje się unikalnym zestawem trudności, a wspólnym mianownikiem pozostaje nieelastyczność, przewlekłość i głębokie zakorzenienie patologicznych wzorców osobowości[1][5].
Podsumowanie: Czy zaburzenia osobowości to choroba psychiczna?
Podsumowując, zaburzenia osobowości są klasyfikowane jako rodzaj zaburzeń psychicznych w obowiązujących systemach diagnostycznych[1][4]. Różnią się jednak od klasycznych chorób psychicznych charakterem przebiegu, częstością występowania oraz podejściem terapeutycznym[2][6]. Ich istotą są trwałe, nieelastyczne wzorce przeżywania i zachowania, stanowiące odrębną kategorię psychopatologiczną[1][3][5].
Świadomość tych różnic jest kluczowa zarówno w diagnostyce, jak i leczeniu oraz codziennym funkcjonowaniu osób z zaburzeniami osobowości. Zrozumienie odmienności tego typu zaburzeń sprzyja właściwemu podejściu terapeutycznemu i społecznemu wsparciu osób dotkniętych tym problemem.
Źródła:
- https://pl.wikipedia.org/wiki/Zaburzenie_osobowo%C5%9Bci
- https://cogitoterapia.pl/czy-zaburzenie-osobowosci-to-choroba-psychiczna-zrozum-roznice-i-skutki
- https://www.mp.pl/pacjent/psychiatria/zaburzenia_osobowosci/69913,zaburzenia-osobowosci
- https://cbt.pl/baza-wiedzy/terapia-srodowiskowa/choroba-psychiczna-czy-zaburzenie-psychiczne/
- https://pracowniakreska.com/na-czym-polegaja-zaburzenia-osobowosci-rodzaje-oraz-leczenie/
- https://zwierciadlo.pl/psychologia/542032,1,zaburzenia-osobowosci-a-choroba-psychiczna-czesto-mylone-a-roznia-siefundamentalnie.read
- https://www.centrumdobrejterapii.pl/materialy/zaburzenia-osobowosci/
- https://psychomedic.online/zaburzenia-osobowosci-czym-sa-i-jak-je-zdiagnozowac/
- https://mindhealth.pl/co-leczymy/zaburzenia-osobowosci
StajacSieSoba.pl to portal, który przekształca akademicką wiedzę psychologiczną w praktyczne narzędzia życia. Tworzymy przestrzeń, gdzie każdy może odnaleźć drogę do lepszej wersji siebie