Jak rozpoznać objawy organicznych zaburzeń nastroju afektywnych F06?

Organiczne zaburzenia nastroju afektywne F06 są wywołane uszkodzeniem lub dysfunkcją mózgu oraz chorobami somatycznymi. Rozpoznanie ich objawów wymaga znajomości specyficznych cech odmiennych od klasycznych zaburzeń afektywnych [4][5][7]. W niniejszym artykule zostały przedstawione najważniejsze informacje dotyczące rozpoznawania objawów tych zaburzeń oraz istotnych mechanizmów neurobiologicznych.

Charakterystyka organicznych zaburzeń nastroju afektywnych

Organiczne zaburzenia nastroju afektywne (F06) obejmują różne postacie zaburzeń psychicznych wywołanych zmianami w strukturze lub funkcjonowaniu mózgu. Dotyczą one przede wszystkim organicznej depresji (F06.3) oraz organicznej chwiejności afektywnej (F06.6), gdzie podłożem objawów są stwierdzalne dysfunkcje lub uszkodzenia na poziomie neurologicznym [1][9].

Etiologia tych zaburzeń jest zawsze związana z mierzalnym procesem somatycznym lub neurologicznym. Najczęściej są one skutkiem chorób takich jak choroba Parkinsona, udar, choroba Wilsona, stwardnienie rozsiane i inne schorzenia wpływające na funkcje mózgu [5][6]. W odróżnieniu od klasycznych zaburzeń afektywnych, tu kluczem jest zawsze obecność wykrywalnej przyczyny organicznej.

Najważniejsze objawy kliniczne

Objawy organicznych zaburzeń nastroju afektywnych najczęściej przypominają symptomy typowych zaburzeń afektywnych – depresji, hipomanii czy manii – ale zawsze występują w kontekście współistniejących zmian organicznych w mózgu [4][5][7].

Do najczęściej stwierdzanych objawów należą:

• Labilność emocjonalna – gwałtowne i nieadekwatne zmiany nastroju,
• Urojenia oraz omamy, szczególnie o charakterze paranoidalnym lub depresyjnym,
• Zaburzenia procesów poznawczych, takich jak uwaga czy pamięć,
• Zmiany w osobowości, w tym drażliwość, podejrzliwość oraz impulsywność [4][8].

Często obecne są również inne zaburzenia psychiczne, w tym lękowe czy osobowości, co znacznie komplikuje prawidłową diagnozę oraz skuteczne leczenie [4][8].

Mechanizmy powstawania i czynniki ryzyka

Podstawą rozwoju tych zaburzeń jest uszkodzenie określonych struktur mózgu, głównie tych odpowiedzialnych za regulację nastroju i funkcje poznawcze. Zaburzenia mogą być bezpośrednim skutkiem chorób neurologicznych, zmian naczyniowych lub urazów [5][6].

Na liście najważniejszych czynników ryzyka znajdują się choroby neurodegeneracyjne (Parkinson, Huntington), demencje, choroby naczyniowe mózgu i procesy zapalne obejmujące centralny układ nerwowy [5][6]. Schorzenia pozamózgowe również mogą prowadzić pośrednio do organicznych zaburzeń nastroju, jeśli wpływają na funkcje mózgu.

Diagnostyka organicznych zaburzeń nastroju

Rozpoznanie organicznych zaburzeń nastroju afektywnych opiera się na połączeniu objawów psychopatologicznych z obecnością wykrywalnej przyczyny organicznej [1][9]. Kluczowe znaczenie ma wykluczenie pierwotnych zaburzeń psychicznych, a także kompleksowa diagnostyka neurologiczna i internistyczna.

Zaleca się przeprowadzenie szczegółowych badań obrazowych mózgu, a także konsultacji neurologicznych i psychologicznych, które pozwolą różnicować objawy z innymi schorzeniami psychicznymi oraz somatycznymi. Rozpoznanie należy postawić wyłącznie w przypadku jednoznacznej zależności między procesem organicznym a występującymi objawami psychicznymi [1][9].

Leczenie i kierunki rozwoju terapii

Efektywna terapia organicznych zaburzeń nastroju afektywnych polega na leczeniu zarówno przyczyny organicznej jak i samych objawów afektywnych [4][7]. Stosowanie leków przeciwdepresyjnych lub normotymicznych ma kluczowe znaczenie, jednak równie ważne są interwencje psychologiczne, w tym psychoterapia wspierająca oraz psychoedukacja.

Obecnie nacisk kładzie się na dokładne zrozumienie mechanizmów neurobiologicznych oraz etiologii tych zaburzeń, co pozwala na lepsze dopasowanie terapii farmakologicznej i psychoterapeutycznej do indywidualnych potrzeb pacjenta. Postępy w neuroobrazowaniu i diagnostyce laboratoryjnej umożliwiają coraz szybszą i trafną identyfikację przypadków wymagających specjalistycznej opieki [4][7].

Znaczenie wczesnej identyfikacji i diagnostyki

Wczesne rozpoznanie objawów organicznych zaburzeń nastroju afektywnych ma zasadnicze znaczenie dla skuteczności leczenia. Szybka diagnoza i wdrożenie leczenia przyczynowego pozwala uzyskać lepszą kontrolę nad symptomami i poprawić jakość życia pacjenta.

W każdym przypadku zauważenia nowych lub nietypowych objawów nastroju, w szczególności u osób z rozpoznanymi chorobami neurologicznymi lub po urazach mózgu, konieczna jest pogłębiona diagnostyka pod kątem zaburzeń organicznych [1][4][5].

Podsumowanie

Organiczne zaburzenia nastroju afektywnych (F06) wymagają uważnej diagnostyki i zrozumienia powiązań między objawami psychicznymi a chorobami somatycznymi lub uszkodzeniem mózgu. Identyfikacja przyczyny organicznej, a także wdrożenie kompleksowego leczenia farmakologicznego i terapeutycznego są kluczowe dla poprawy funkcjonowania chorego [1][4][5][7][9].

Źródła:

• [1] https://remedium.md/icd10/zaburzenia-psychiczne-i-zaburzenia-zachowania/inne-zaburzenia-psychiczne-spowodowane-uszkodzeniem-lub-dysfunkcja-mozgu-i-choroba-somatyczna
• [4] https://salusprodomo.pl/blog/organiczne-zaburzenia-nastroju/
• [5] https://www.psychopatologiadlapsychologow.pl/artykul/1-3-2-organiczne-zaburzenia-afektywne-a-wystepowanie-epizodow-depresji-hipomanii-i-manii-1
• [6] https://pl.wikipedia.org/wiki/Zaburzenia_depresyjne
• [7] https://dimedic.eu/pl/wiedza/zaburzenia-nastroju-afektywne-organiczne-objawy
• [8] https://psychomedic.online/organiczne-zaburzenia-psychiczne-jak-je-rozpoznac-i-jak-leczyc/
• [9] https://www.mp.pl/poz/psychiatria/inne_zaburzenia/96399,zaburzenia-psychiczne-na-podlozu-somatycznym-charakterystyka-ogolna