Czy na badania medyczne przysługuje dzień wolny w pracy?

Czy na badania medyczne przysługuje dzień wolny w pracy? To pytanie często pojawia się wśród pracowników zobowiązanych do udziału w obowiązkowych badaniach okresowych i kontrolnych. Najważniejsze jest to, że pracownik nie ma prawa do pełnego dnia wolnego za badania medyczne. Przysługuje mu wyłącznie zwolnienie na czas trwania badań w godzinach pracy. Szczegóły tych uprawnień oraz obowiązki pracodawcy i pracownika wyjaśniamy krok po kroku poniżej.

Obowiązek przeprowadzenia badań medycznych

Każdy pracownik zatrudniony na podstawie stosunku pracy ma prawny obowiązek przystąpienia do okresowych oraz kontrolnych badań medycznych. Służą one ocenie, czy stan zdrowia umożliwia wykonywanie powierzonych obowiązków na konkretnym stanowisku. Badania okresowe przeprowadza się nie częściej niż raz w roku i nie rzadziej niż raz na 5 lat – o częstotliwości decyduje lekarz medycyny pracy zgodnie z rodzajem stanowiska i specyfiką pracy. Badania kontrolne są natomiast wymagane po każdej niezdolności do pracy trwającej ponad 30 dni przed ponownym podjęciem obowiązków służbowych[1][4].

Przed dopuszczeniem do pracy pracownik musi posiadać aktualne orzeczenie lekarskie stwierdzające brak przeciwwskazań do wykonywania pracy na danym stanowisku. Pracownik nie może odmówić odbycia badań – brak aktualnych badań skutkuje niedopuszczeniem do pracy i wstrzymaniem wynagrodzenia[3][4].

Czy przysługuje dzień wolny na badania?

Pracownikowi nie przysługuje pełny dzień wolny na wykonanie obowiązkowych badań medycyny pracy. Czas poświęcony na badania traktowany jest jako czas pracy wyłącznie w zakresie faktycznego uczestnictwa w badaniach. Jeśli badania trwają krócej niż cały dzień roboczy, pracownik zobowiązany jest do niezwłocznego powrotu na stanowisko pracy i kontynuowania obowiązków[1][3].

Jedynym wyjątkiem jest sytuacja, w której zorganizowanie i przeprowadzenie badań zajmuje cały czas pracy, jednak decyzję podejmuje tu lekarz kierujący na badania oraz rzeczywisty czas ich trwania[1][2]. Pracownik korzystający z badań w godzinach pracy otrzymuje pełne wynagrodzenie za ten czas[2][3].

Czas trwania badań a wynagrodzenie

Czas, który pracownik poświęca na przeprowadzenie badań w godzinach swojej standardowej pracy, jest w całości wliczany do czasu pracy. Przysługuje mu więc prawo do wynagrodzenia w pełnej wysokości za okres nieobecności z powodu badań. Podobnie, jeśli udział w badaniach wymaga podróży do miejscowości poza zakładem pracy, pracodawca zobowiązany jest do refundacji kosztów przejazdu na zasadach identycznych jak dla podróży służbowych[2][3].

Zasady organizacji i pokrycia kosztów badań

Wszystkie koszty związane z obowiązkowymi badaniami ponosi pracodawca. Pracownik nie płaci zarówno za samo badanie, jak i za skierowanie. Ma też prawo do zwrotu kosztów dojazdu, jeśli placówka medycyny pracy znajduje się w innej miejscowości niż zakład pracy. Pracodawca odpowiada więc w pełni za organizację, finansowanie oraz dokumentację przebiegu badań i ich wyników[1][2][3].

Po wykonaniu badań lekarskich wystawiane jest orzeczenie lekarskie, które trafia do dokumentacji pracowniczej i stanowi podstawę do dalszego wykonywania obowiązków przez daną osobę[4].

Powiązania i skutki prawne dotyczące badań medycznych

Przeprowadzenie obowiązkowych badań medycznych jest ściśle powiązane z dopuszczeniem do pracy oraz zachowaniem prawa do wynagrodzenia. Zaniechanie badań może skutkować niedopuszczeniem pracownika do pracy, a tym samym wstrzymaniem wypłaty. Pracodawca ma prawo wymagać aktualnych badań i jest zobowiązany do zapewnienia możliwości ich wykonania w godzinach pracy oraz do przechowywania odpowiedniej dokumentacji[3][4].

W przypadku powrotu po dłuższej niezdolności do pracy (ponad 30 dni) badania kontrolne są bezwzględnie obligatoryjne i muszą być wykonane przed rozpoczęciem pracy, a sam czas ich trwania traktowany jest analogicznie jak w przypadku badań okresowych[4].

Podsumowanie – uprawnienia pracownika, obowiązki pracodawcy

Podsumowując, w świetle przepisów i aktualnej praktyki:

• pracownikowi przysługuje zwolnienie od pracy wyłącznie na czas niezbędny do poddania się obowiązkowym badaniom medycznym w godzinach pracy,
• za ten czas zachowuje pełne prawo do wynagrodzenia,
• nie przysługuje pełen dzień wolny jeśli badania nie trwają całego dnia,
• wszystkie koszty badań i ewentualnego dojazdu pokrywa pracodawca,
• badania są obowiązkowe zarówno okresowo, jak i po absencji zdrowotnej dłuższej niż 30 dni,
• orzeczenie lekarskie jest niezbędne do dopuszczenia do pracy,
• pracodawca ma prawo niedopuszczenia pracownika do pracy w przypadku braku ważnych badań,
• całość procesu powinna być dokumentowana w aktach osobowych pracownika

Przestrzeganie tych zasad skutkuje należytą ochroną zarówno interesów pracownika, jak i obowiązków pracodawcy w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy[1][2][3][4].

Źródła:

1. https://www.bhp-ciolka.com.pl/badania-okresowe-dzien-wolny/
2. https://ksiegowosc-budzetowa.infor.pl/wiadomosci/6836443,dzien-wolny-na-badania-lekarskie-2025-r-i-2026-r.html
3. https://badaniadopracy.pl/wolne/
4. https://legalhelp.pl/blog/badania-medycyny-pracy-a-prawo-do-dnia-wolnego